Aandacht voor Aandachtssoorten

In het nieuwe Nederlandse natuurbeleid krijgt biodiversiteit momenteel veel aandacht. Daarin voorop staan diersoorten die het vooral moeilijk hebben en een graadmeter vormen voor de gezondheid van ons milieu en de ecologie die daarin een belangrijke rol speelt. Met versterkende en beschermende maatregelen kan al snel veel gedaan worden om deze en andere soorten een beter leven te geven; en daarmee tegelijkertijd onze leefomgeving weer nieuw leven in te blazen.

Hier allereerst aandacht voor de huismus als snel over het hoofd geziene vogel- en ecologische gidssoort, die dichtbij bij ons in het stedelijke voorkomt maar nog een onzekere status heeft door velerlei milieuveranderingen, waaronder snelle verstedelijking.

De huismus

Iedereen kent wel de huismus, dat tjilpende roodbruine tot vaal gekleurde vogeltje dat vaak in groepjes in de dorpen, parken en op boerenerven leeft. Wat lang niet iedereen weet is dat dit vinkje van het oude platteland het op veel plaatsen moeilijk heeft gekregen in het sterk moderniserende Nederland. Er is zelfs sprake van achteruitgang. Toch kunnen we deze vogel een handje helpen er weer bovenop te komen of om er voor te zorgen dat ze het in stedelijk milieu weer duurzaam beter kunnen krijgen.

Huismussen leven koloniaal samen in onze (oud) stedelijke met groene omgeving broedend in diverse ‘nissen’  van gebouwen.

De sociale huismus leeft en plant zich voort in kolonies. De vogel bouwt zijn nesten van grasslierten en ander materiaal (zoals paardenhaar, stofjes en papiersnippers) bij voorkeur op plekken in gebouwen, zoals bijvoorbeeld onder de dakpannen. Dat laatste vindt niet iedereen leuk en daarom zijn er ook veel nestplaatsen verloren gegaan door afschermende maatregelen. Ook heeft het bouwbesluit van 2003 er voor gezorgd dat er vrijwel geen dier meer in moderne gebouwen naar binnen kan. Een goed alternatief is het aanbieden van speciale nestkasten of zogenaamde ‘mussenviden’.

Voedsel is naast nestgelegenheid van groot belang. Dit betekent dat de mussen voedsel jaarrond en dicht bij de nestlocaties in ruime mate bij elkaar moeten kunnen scharrelen. Huismussen zijn namelijk zeer honkvast en gebonden aan hun relatief kleine leefgebieden, zoals een groot erf of een straat in een woonwijk. Ze leven vooral van zaden, boomknoppen en ook wel van insecten (waaronder muggen en vliegen; en insecten die schadelijk zijn voor fruitbomen).  Voedselresten van de mens op straat versmaden ze niet, hoewel dat lang niet altijd goed voor ze is.

De nabijheid van water, bijvoorbeeld een vogelbad of vijver vormt een sterk pré.

Naast huisvesting en voedsel is nabijgelegen dekking van groot belang. Mussen schuilen of roesten graag met elkaar in struiken en doen dat bijvoorbeeld graag op vaste plekken zoals in een goed ontwikkelde haagbeukenhaag. Dit geeft ze bescherming tegen hun voornaamste vijanden zoals huiskatten en roofvogels als de sperwer. De nestplaatsen liggen vlakbij de roestplaats een worden ook wel gebruikt als schuilplaats in de winter of bij aanhoudend koud weer.

Habitat versterkende maatregelen voor huismussen

Bij nieuw aanbod of de verliescompensatie van bestaande nestplaatsen, zoals bij de onvermijdelijke afbreuk van een gebouw gelden de volgende randvoorwaarden voor succes.

Aangezien meerdere mussen sociaal samenleven  en broeden volstaat het aanbieden van een enkele nestplaats niet. Zogenaamde combinatie mussenkasten of mussenviden kunnen hiervoor kansrijk worden ingezet. Deze komen meestal standaard met aanbod van drie nestplaatsen. Om een grotere kolonie te bedienen zijn dan ook meerdere van deze kasten naar keuze en ambitie nodig. Meer is altijd beter en dan valt te denken aan het aanbieden van een ‘mussenflat’ of grotere nestkast met aanbod van meer kraamkamers.

De kasten te koop bij verscheidene leveranciers variëren in duurzaamheid en plaatsingsmogelijkheid. Zo zijn er aan de muur te hangen houten nestkasten, maar ook duurzamer in de muur te metselen neststenen die al snel an langdurig door de mussen worden benut (zie voorbeeld navolgend).

Mussenvide

Een mussensteen als duurzame inmetselbare nestvoorziening in nieuwbouw en worden al snel betrokken door mussen als deze aanwezig zijn, zoals hier ter compensatie van verloren gegane nestplaatsen in het verbouwde Haerenkwartier in Oosterwolde.

Wanneer mussen niet welkom zijn in dakranden, kan als alternatief een zogenaamde vogelvriendelijke vogelschroot worden geplaatst.

Zaak is wel dat de nestkasten op de juiste plek worden geplaatst, liefst op of aan de luwe kant van een gebouw. Namelijk daar met de minste windinvloeden en waar het ’s middags sneller afkoelt en ’s morgens na een koude nacht snel opwarmt. Meestal is dit meest gunstig wanneer de kast op het oosten of zuidoosten is gericht. De plaatsingshoogte is ook van belang op hoogte van minimaal twee meter. Dit beschermt tegen grondroofdieren en de plaatsing dient veilig op afstand van de klimwegen van katten en steenmarters te zijn (bijvoorbeeld niet tegen muren met diepe voegen of bij klimop).

Zorg naast nestgelegenheid ook voor voedsel en beschutting

Het dieet van de huismus bestaat hoofdzakelijk uit zaden van diverse grassen en kruiden, waaronder die van aantrekkelijke wilde inheemse planten als Ambrosia, kaardebol, cichorei en teunisbloem. Daarnaast ook gewassen en kruiden zoals boekweit en zonnebloem. Op de standplaats toegesneden zaadmengels van blijvende inheemse en zaadzettende wilde planten verdienen de voorkeur. Ook omdat ze aantrekkelijk kunnen zijn voor andere dieren, waaronder bijzondere bijen en vlinders. De firma Cruydthoek uit Nijeberkoop van dienst zijn met advies over de juiste zaadmengels met zaadzetting ook goed voor mussen en andere vinkachtigen.

Het laten staan van onkruiden en met name grassen die zaden produceren helpt de huismus ook. Zo ontstaat een zekere balans in onkruidengroei, in toom gehouden door huismussen en andere wilde dieren. Het planten van fruitbomen en struikbomen waaronder hazelaar, meidoorn en Gelderse roos is ook goed voor de huismus, niet alleen als voedselplant maar ook als roestplaats en en beschuttende vegetatie.

Bescherming van de huismus

De huismus is in Nederland een strikt beschermde vogelsoort waarvan de nestplaatsen jaarrond zijn beschermd. Dit betekent dat zorg moet worden genomen voor bestaande nestplaatsen met leefgebied er direct omheen. Voor ingrepen of transformaties op erven met nadelige invloed op de leefvoorzieningen van de huismus en andere beschermde soorten geldt een toetsing aan de Wet natuurbescherming middels de Omgevingsvergunning. Hiervoor is het Kennisdocument Huismus van BIJ12 opgesteld.

EcoNatura voert onderzoek naar het voorkomen van de huismus en beschermingsmaatregelen volgens ornithologisch gestandaardiseerde werkwijze en op systeem-ecologische leest. →Meer informatie of een offerte-aanvraag.

Nieuwsarchief